डा. कमल राज बराल ÷ ज्योत्सना जोशी

’किराले पोल्यो’, ’छालामा रातो डाम प¥यो’, ’आँखा सुन्नियो’ — पछिल्लो केही समययता यस्तो सुनिन थालेको छ, जुन सामान्य टोकेको जस्तो देखिए पनि खासमा एउटा विशेष किराको कारणले भएको हो, जसलाई भनिन्छ — नैरोबी फ्लाइ।

नेपालमा पछिल्ला केही वर्षयता नैरोबी फ्लाइको संक्रमणका घटनाहरू उल्लेख्य रूपमा बढेका छन्। विशेषगरी पूर्वी तराईका झापा, मोरङ, सुनसरी, र पछिल्लो समय काठमाण्डौं, बर्दिया, बाँके, र म्याग्दी जस्ता पहाडी तथा तराईका जिल्लाहरूमा समेत यसको प्रभाव देखिएको छ ।

नैरोबी फ्लाइ के हो?
नैरोबी फ्लाइ (एबभमभचगक दभभतभि) स–सानो, कालो र रातो÷खैरो रंगको कीरा हो, जसलाई स्थानीय रूपमा ’एसिड किरा’ वा ’केन्याली किरा’ पनि भनिन्छ। यो किरा पूर्वी अफ्रिकाबाट उत्पत्ति भएको भए पनि पछिल्ला वर्षहरूमा भारत हुँदै नेपालमा फैलिएको छ। यी कीराहरू प्रायः बढी वर्षा हुने, तातो र आद्र्र स्थानमा पाइन्छन्।

संक्रमण कसरी हुन्छ?
नैरोबी फ्लाइले मानिसलाई टोक्दैन वा डस्दैन। तर, यदि यो किरा छालामा बसेको बेला थिचियो वा मिचियो भने, यसले पेडेरिन नामक विषाक्त एसिड छोड्छ, जसले छालामा जलन, एलर्जी, रातोपन, फोका, घाउ, र चिलाउने समस्या निम्त्याउँछ। लक्षणहरू प्रायः १२ घण्टा देखि २ दिनभित्र देखिन थाल्छन्। कहिलेकाहीँ संक्रमण फैलिँदा ज्वरो, स्नायु तथा जोर्नी दुख्ने, वान्ता हुने जस्ता लक्षणसमेत देखिन सक्छ।

पछिल्ला वर्षहरूमा नेपालमा देखिएको प्रभाव

२०२२ देखि २०२५ सम्म झापा, मोरङ, सुनसरी, बाँके, बर्दिया, कञ्चनपुर, काठमाण्डौं, म्याग्दी लगायतका जिल्लाहरूमा सयौं संक्रमित बिरामी स्वास्थ्य संस्थामा पुगेका छन् ।
ड्ड झापामा एकै दिन ५० भन्दा बढी बिरामी उपचारका लागि आउने गरेको स्वास्थ्यकर्मीहरूले बताएका छन् ।

ड्ड काठमाण्डौंमा समेत नागरिक अस्पतालमा गम्भीर छालामा संक्रमण भएका बिरामी भेटिएका छन्।

ड्ड बर्दिया, बाँके, म्याग्दी जस्ता जिल्लामा रोपाइँको समयमा, बढी वर्षा भएका ठाउँमा किसानहरूमा बढी संक्रमण देखिएको छ।

ड्ड नेपालगञ्ज, बर्दिया, बाँकेमा छालामा डढेलो, फोका, घाउ, चिलाउने समस्या लिएर अस्पताल पुग्ने बिरामीको संख्या बढेको छ।

रोकथाम र सावधानी
ड्ड यी किरा उज्यालो तर्फ आकर्षित हुने भएकाले राति घरको बत्ती कम बाल्ने, झ्यालमा जाली लगाउने, लामो बाहुला भएका कपडा लगाउने, झुलमा सुत्ने।

ड्ड किरालाई मिच्नु हुँदैन। शरीरमा बसेको भए फुकेर उडाउनुहोस् वा कपडाले बिस्तारै झार्ने।

ड्ड छालामा एसिड लागेको खण्डमा तुरून्त साबुन पानीले सफा गर्ने।

ड्ड हात–मुख नछुनुहोस्। विशेषगरी आँखा जोगाउनु अत्यावश्यक हुन्छ।

ड्ड संक्रमण गम्भीर भएमा छाला रोग विशेषज्ञसँग सम्पर्क गर्ने।

चिकित्सक वा छाला रोग विशेषज्ञसँग कहिले परामर्श लिने ?
ड्ड छालामा अत्यधिक पोलाइ, डाम वा असह्य जलन भएमा ।

ड्ड फोका गहिरो भएर पस आउनु, घाउ बढ्दै गएमा  ।

ड्ड आँखामा सूजन, रातोपन आउनु वा दृष्टिमा असर परेमा  ।

ड्ड ज्वरो, टाउको दुखाइ, स्नायु वा जोर्नी दुख्ने, वान्ता जस्ता संक्रमणका संकेत देखिएमा ।

डराउनु पर्दैन — समयमै उपचारले समस्या समाधान हुन्छ।

अन्त्यमा,
नैरोबी फ्लाइको संक्रमण नेपालमा पछिल्ला वर्षहरूमा बढ्दो छ, विशेष गरी वर्षायाममा। यद्यपि, यो संक्रमण महामारीको रूपमा फैलिने छैन र अधिकांश संक्रमितहरू बिना उपचार नै निको हुन्छन्४। तर, सावधानी अपनाउन आवश्यक छ, विशेष गरी कृषक, बालबालिका र संवेदनशील छालाका व्यक्तिहरूले।

( डा बराल चिकित्सक तथा स्वास्थ्य सन्देश लेखक हुन् र जोशी एमबीबीएस अन्तिम बर्ष तथा स्वास्थ्य सन्देश लेखक हुन्) । (साभार स्वास्थ्य खवरबाट)